روزنامه دنیای اقتصاد

۲۲ فروردین ۹۷

تصمیم غیرمنتظره دولت درباره نرخ ارز موجب شد تا فعالان بخش‌خصوصی نیز در پارلمان اقتصاد پایتخت، تحت‌تاثیر این تصمیم، واکنش خود را در این باره در نخستین نشست سال ۹۷ مطرح کنند و نگرانی خود را از عواقب این تصمیم ابراز دارند. آنها باز هم بر این نکته تایید کردند که برای نرخ ارز باید به موضوع تورم داخلی و خارجی توجه شود و برای یک بار هم که شده، این مساله با ایجاد یک گفتمان تعیین تکلیف شود.

فعالان اقتصادی بار دیگر بر واقعی کردن نرخ ارز تاکید کردند و مقاومت دولت را در برابر این موضوع به چالش کشیدند و خواستار پاسخگویی مسوولان شدند. از سوی دیگر با توجه به خواسته آنها مبنی بر تک‌نرخی شدن ارز، شرایط کنونی و تصمیم ارزی اخیر (ارز ۴۲۰۰‌تومانی) را به نفع اقتصادندانسته و نرخ اعلام شده را غیرواقعی می‌دانند.

مسعود خوانساری رئیس اتاق تهران، در جلسه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران گفت: حمایت از کالاهای ایرانی یکی از شعارهایی است که هر تولیدکننده و ایرانی، از آن استقبال می‌کند. در این میان اتاق بازرگانی نیز باید راهکارهای موثری را ارائه دهد چراکه ما ذی‌نفعان اصلی این نگاه هستیم. او با ابراز نگرانی نسبت به اینکه این شعار نیز با یک سری همایش، سخنرانی و بنر به فراموشی سپرده می‌شود، افزود: ممکن است در این میان یکسری تصمیمات غیرکارشناسی و عجولانه برای رفع تکلیف گرفته شود و با یک‌سری بگیر و ببند، مشکل حمایت از تولید را حل کنند؛ اما قطعا در درازمدت، این تصمیمات اثرات منفی خواهد داشت.

خوانساری در ادامه با اشاره به اینکه اتاق بازرگانی باید به‌دنبال آسیب‌شناسی این موضوع باشد که چرا تولید ایرانی نتوانسته است در بازارهای داخلی و خارجی برای خود جا پیدا کند، یکی از عوامل اصلی در این زمینه را قیمت تمام شده کالا دانست و گفت: همه دنبال این هستند که کالایی را مصرف کنند که در مقایسه با کالای خارجی و حتی همتای داخلی، قیمت مناسب‌تری داشته باشد. در بحث قیمت تمام‌شده کالاها هم یک مساله اثرگذار و مهم قیمت ارز است. در طول ۴۰ سال گذشته یکی از موثرترین عواملی که به تولید لطمه زده، قیمت ارز بوده است. همیشه در این سال‌ها به ارز به‌عنوان یک علت نگاه شده است و فکر کرده‌ایم که اگر ارز قیمتش بالا و پایین برود یعنی ارزش پول ملی کم و زیاد می‌شود و در نتیجه به‌عنوان یک پدیده بد به قیمت ارز توجه شده است. درحالی‌که ارز علت نیست بلکه خودش معلول است. سرکوب کردن قیمت ارز عامل اصلی است که به تولید داخلی لطمه ‌می‌زند زیرا تولید داخلی با بار تورمی ۱۰ یا ۲۰ درصدی با هیچ کالای خارجی نمی‌تواند رقابت کند. ما ۴۰ سال است در بحث ارز همین تجربه‌ها را داریم اما متاسفانه مرتب همان را تکرار می‌کنیم. غیر از ۶ سال در دولت سازندگی که تقریبا این موضوع پذیرفته شد که قیمت ارز باید متناسب با تفاضل تورم داخلی و خارجی برآورد شود، در بقیه دوره‌‌ها ما مشکل ارزی را همیشه داشته‌ایم. فکر ‌می‌کنم مهم‌ترین بحثی که امسال بتوانیم به آن برسیم ایجاد یک گفتمان برای تعیین تکلیف بازار ارز است. ما باید به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که مکانیزم تعیین قیمت چیست و چگونه می‌توانیم از شکل‌گیری نوسان جلوگیری کنیم.

خوانساری با اشاره به اثرگذاری سیاست‌های ارزی و تجاری بر هم گفت: به‌دنبال سرکوب قیمت ارز، بعد از اینکه کمبود به وجود ‌می‌آید خود به خود فنر برداشته ‌می‌شود و قیمت افزایش ناگهانی پیدا ‌می‌کند و پس از آن برای اینکه با افزایش قیمت مقابله شود تعرفه‌ها بالا ‌می‌رود، وقتی این اتفاق ‌می‌افتد بلافاصله قاچاق افزایش پیدا ‌می‌کند و علاوه بر نرخ غیرواقعی ارز، پدیده قاچاق شکل می‌گیرد که به تولید لطمه ‌می‌زند، فساد به وجود ‌می‌آورد، مافیاها شکل ‌می‌گیرند و رانت‌هایی ایجاد ‌می‌شود که به جامعه ضربه اخلاقی و اقتصادی وارد ‌می‌کند. اینکه فکر کنیم ‌می‌توان با افزایش تعرفه‌های آنچنانی بگیر و ببند ایجاد کنیم و جلوی مبادله کالاها را بگیریم، نشدنی است. از سویی هزینه پول چه برای سرمایه‌‌گذاری و چه سرمایه در‌ گردش در ایران بالا است و حداقل در طول سال‌های گذشته ما یک هزینه ۲۰ درصدی را همیشه به‌عنوان سود تسهیلات داشته‌ایم که برای تولید بسیار بالا است. مساله دیگری که تولید ما با آن روبه‌رو است بحث ذخیره انبار است، در کشورهای پیشرفته این ذخیره انبار از ۲۴ ساعت تا حداکثر ۱۰ روز است در شرایطی که در کشور ما کمتر از ۶ ماه نیست که هزینه مالی بسیار بالایی به تولید تحمیل می‌کند. در کنار اینها هزینه مبادله هم در کشور ما بسیار زیاد است که به‌دلیل تحریم‌ها و مشکلاتی که در ارتباط بین‌المللی با کشورها داریم به وجود آمده‌اند و باعث شده عمدتا هزینه واردات و صادرات در کشور ما ۱۰ تا ۱۵ درصد گران‌تر تمام ‌شود.

خوانساری هم‌چنین بروکراسی‌های اداری و نااطمینانی از شاخص‌های اقتصادی مانند تورم و کسری بودجه را از عوامل دیگری دانست که به بی‌اعتمادی تولیدکننده دامن ‌می‌زند. ضمن اینکه کسری بودجه و کمبود منابع، باعث می‌شود دولت از طریق مالیاتدستش به جیب تولیدکنندگان برود.

او افزود: اگر قرار باشد ما به کالای ایرانی بیشتر اهمیت دهیم و از آن حمایت کنیم، باید محیط کسب‌وکار را مناسب کنیم و بیشتر به آن بها دهیم.

رئیس اتاق تهران به موضوع کیفیت تولید کالا پرداخت و گفت: اگر بخواهیم به کیفیت برسیم بحث اصلی رقابت است، چه داخل با داخل و چه داخل با خارج. در درجه اول با رقابت داخلی روبه‌رو هستیم که بین تولیدکنندگان مختلف شکل ‌می‌گیرد، اعتقاد ما این است که در یک بازار آزاد رقابتی قطعا کیفیت خوب شکل ‌می‌گیرد و به بازار عرضه ‌می‌شود ولی اگر انحصار به‌وجود بیاید، حتما مشکلاتی به‌وجود می‌آید.

مسعود خوانساری با اشاره به تعرفه‌ها به‌عنوان یک مشکل در ایجاد رقابت بین داخل و خارج گفت: در سال‌های بعد از انقلابیک‌سری از صنایع ما تعرفه نداشته و در یک رقابت رشد کرده‌اند اما در مقابل یک سری از صنایع ما که همیشه دولت‌ها تلاش کرده‌اند آن را تقویت کنند، با شرایط مناسبی روبه‌رو نیستند. همه اینها نشان ‌می‌دهد که قطعا با تعرفه بالا نمی‌توان کیفیت کالای ایرانی را بالا برد؛ وقتی ‌می‌توانیم این کار را انجام دهیم که رقابت هم در داخل و هم در ورود به بازارهای جهانی وجود داشته باشد.

او در ادامه یکی دیگر از موضوعات مهم را تعاملات بین‌المللی دانست و اضافه کرد: یکی از مشکلاتی که تولید ما با آن روبه‌روست عملکرد جزیره‌ای است؛ تعاملات بین‌المللی ما تقریبا قطع است و کمتر توانسته‌ایم سرمایه‌‌گذاری خارجی جذب کنیم. به‌دلیل نداشتن قراردادهای بلندمدت عملا نتوانسته‌ایم تکنولوژی‌ها روز را وارد کنیم و به‌طور کلی باید بگوییم که تعاملاتمان با جهان تا حدودی دچار خدشه است.

خوانساری ادامه داد: امروز با نسلی از مصرف‌کنندگان جوان مواجهیم که هر روز به‌دنبال تنوع هستند و اگر قرار باشد از کالای ایرانی حمایت کنیم، باید به تنوع کالاها هم بیندیشیم. در این بحث یکی از موضوعات مهم مقیاس تولید است؛ در کشور ما خیلی از واحدهای تولیدی، کوچک هستند و همین باعث ‌می‌شود تولید صرفه اقتصادی نداشته باشد. توجه داشته باشید به‌دلیل تولید محدود امکان تغییر مرتب خطوط تولید وجود ندارد و به همین دلیل نمی‌توانیم تولید روزآمد داشته باشیم.

خوانساری مجددا به جهش ارزی چندماه اخیر پرداخت و گفت: بخشی از دلیل این جهش مربوط به موضوعات سیاسی است. هم‌چنین سفرهای نوروزی و افزایش تقاضا در کنار بحث خروج سرمایه‌ از کشور، دلایل دیگری است که برای افزایش قیمت ارز مطرح ‌می‌شود. هم‌چنین جنبه‌های روانی ماجرا و هجوم مردم به بازار و خرید به‌خاطر نگرانی از افزایش قیمت نیز بعد دیگری از این مساله است. همچنین گفته می‌شود به‌خاطر وضع مالیات بر فروش در دبی، مشکلاتی برای نقل‌وانتقال ارز ایجاد شده که با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از اسکناس‌هایی که به کشور وارد ‌می‌شود از طریق کشور امارات است، در افزایش قیمت اثرگذار بوده است. هم‌چنین در کنار اینها، بحث اساسی سرکوب قیمت ارز وجود دارد و فشاری که روی ارز وجود داشته و فنری که رها شده است. همه این مسائل ‌می‌تواند روی ارز و جهش ناگهانی قیمت آن، اثر گذاشته باشد و سهم آنها جای بررسی دارد. اما مهم‌ترین بحث این است که ما ارز را به‌عنوان علت نگاه نکنیم و بدانیم که ارز یک معلول است. ارزش پول با تورم کاهش می‌یابد و این تورم است که روی قیمت مسکن، کالا، خدمات و ارز تاثیرگذار است. نکته‌ای که نباید نادیده گرفته شود.

محمد لاهوتی عضو هیات نمایندگان اتاق تهران و رئیس کنفدراسیون صادرات ایران نیز در سخنانی، لازمه حمایت از کالای ایرانی را توجه به صادرات محصولات داخلی عنوان کرد. وی با بیان اینکه حمایت از کالای ایرانی نباید صرفا محدود به بازار داخل کشور شود، گفت: برای آنکه در کشور تولیدات صادرات‌محور داشته باشیم باید روی کاهش قیمت تمام شده کالاها متمرکز شد که این نیز برعهده دولت است تا شرایطی را فراهم کند که منجر به کاهش قیمت تمام شده تولیدات در داخل کشور شود. لاهوتی افزود: همچنین دولت باید حمایت‌های خود را معطوف به تولیدکنندگانی کند که محصولات با کیفیت و صادراتی تولید ‌می‌کنند. عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با انتقاد از برخی سیاست‌گذاری‌های دولت‌ها در طول سال‌های پس از انقلاب، گفت: تجربه نشان داده که با اعمال محدودیت و ممنوعیت‌ها در واردات کالا و افزایش ارتفاع دیوار تعرفه‌ها نمی‌توان به حمایت از کالای ایرانی پرداخت و دولت باید به سمت رقابت‌پذیر کردن صنایع پیش برود.

علی سنگینیان رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه‌ اتاق تهران نیز اظهار کرد: ثبات سیاستگذاری دولت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. الان در بازار ارز می‌بینید که کسی نمی‌تواند با این شرایط تصمیم به سرمایه‌گذاری بگیرد چون نمی‌داند فردا چه اتفاقی می‌افتد.

حمیدرضا صالحی، عضو دیگر هیات نمایندگان اتاق تهران نیز گفت: تا زمانی که موتور تولید روشن نشود نمی‌توانیم انتظار بستر مناسب برای تولید را داشته باشیم. ما باید کاری کنیم که قدرت خرید مردم هم بالا برود. با این اقتصاد سوبسیدی و یارانه‌ای داشته‌ها را از بین می‌بریم. سیاست‌ها هم روز به روز عقبگرد دارد. سود بانکی دوباره ۲۰ درصد شد و هیچ‌کس به این موضوع واکنش نشان نداد. او در مورد نرخ ارز هم عنوان کرد: در این چند وقت مسوولان اقتصادی دولت واقعا غیرمسوولانه سخن گفتند. ما در این چند سال گفتیم که بگذارید ارز با شیب ملایم بالا برود، اما همین تیم اقتصادی دولت مخالفت کرد و باید الان پاسخگو باشد. سیدمحمد اتابک دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز به برخی الزامات تحقق شعار حمایت از کالای ایرانی اشاره کرد و گفت: حمایت از کالای تولید داخل منجر به افزایش تقاضا در بازار داخل خواهد شد که آن نیز به ارتقای سطح معیشت مردم نیاز دارد. در این میان، تحریک تقاضا و ارتقای سطح معیشت مردم، یک الزام دیگر نیز دارد و آن اشتغال است. این فعال اقتصادی بر توجه بیشتر دولت به مقوله حمایت از صادرات کالای ایرانی در راستای حمایت از محصولات ساخت داخل تاکید کرد و گفت: دولت باید مقوله قیمت تمام شده محصولات را نیز مورد توجه قرار دهد.

رضا پدیدار، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز گفت: انتظار می‌رود تمام قوا در حمایت از تولیدکننده و کارآفرین بخش‌خصوصی واقعی وارد عمل شوند. تحقق شعار حمایت از کالای ایرانی تنها با رقابت سالم، شفافیت، برابری همه فعالان اقتصادی سالم در برابر قانون، حذف رانت‌ها و استثناها و معافیت‌های تبعیض‌آمیز میسر خواهد بود.

اسدالله عسگراولادی نیز گفت: درحال حاضر دچار لجام گسیختگی ارزی هستیم و در بازار افراط و تفریط پیش آمده است. اگر نتوانیم این بازار را تنظیم کنیم، نمی‌توانیم صادرات داشته باشیم. دولت  چقدر ارز می‌تواند ارائه دهد؟ مدیریت بانک مرکزی در مهار ارز ضعیف شده است.

کاوه زرگران، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران نیز عنوان کرد: در جهت حمایت از تولید، گام‌هایی برداشته شده اما شواهد حاکی از آن است که این گام‌ها نتوانسته توفیق چندانی حاصل کند. این عدم توفیق نیز عمدتا ناشی از سیاست‌گذاری نادرست در مورد نرخ سود و نرخ ارز است. حدود سه‌سال است که فعالان بخش‌خصوصی تقاضای تک نرخی شدن ارز را مطرح ‌می‌کنند و اکنوندلار با نرخی یکسان‌سازی شده که شرایط مساعدی را رقم نمی‌زند و روی فعالیت‌های اقتصادی اثر ‌می‌گذارد. زرگران با بیان اینکه بسته سیاستی بانک‌مرکزی و تصمیم ناگهانی برای یکسان‌سازی ارز به بی‌ثباتی در فضای کسب‌وکار دامن ‌می‌زند، ادامه داد: در شرایط بی‌ثبات، فعالان اقتصادی قادر به تصمیم‌گیری نیستند. در واقع اگر در مورد ارز تصمیم صحیحی اتخاذ نشود، انگیزه برای صادرات کاهش ‌می‌یابد. او از اعمال محدودیت‌های جدید برای واردات به نام حمایت از تولید داخلی نیز ابراز نگرانی کرد. زرگران همچنین اعمال کنترل برای جلوگیری از افزایش قیمت در صنایع غذایی را تیر خلاصی بر موجودیت این واحد‌ها توصیف کرد.

مهدی پورقاضی رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران نیز با اشاره به آشفتگی روزهای اخیر در بازار ارز کشور افزود: رئیس‌کل بانک مرکزی نشان داده است که حرفه‌ای‌گری لازم برای نشستن بر کرسی این سمت را ندارد و اتاق بازرگانی باید تقاضای جایگزینی وی را از دولت داشته باشد.

پورقاضی همچنین به دستورالعمل معاون اول رئیس‌جمهوری اشاره کرد و گفت: اتاق بازرگانی در تذکر به معاون اول رئیس‌جمهوری، اعلام کند که تعیین نرخ دستوری برای ارز در بازار اقدام سنجیده‌ای نبود و در وهله نخست دولت باید با بخش‌خصوصی و اتاق بازرگانی مشورت ‌می‌کرد. به گفته او، تنها راه نجات اقتصاد کشور، حرکت در مسیر آزادسازی اقتصادی است و با بگیر و ببندها بحران‌های اقتصادی فروکش نمی‌کند. پورقاضی ادامه داد: اتاق بازرگانی باید در سال ۹۷ نسبت به وضعیت اقتصادی کشور و سیاست‌گذاری‌های دولت در این بخش، صراحت کلام بیشتری داشته باشد. وی با انتقاد از سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت در طول سال‌های اخیر گفت: مهم‌ترین اقدام این وزارتخانه تزریق مقداری پول به واحدهای تولیدی و صنعتی بوده است درحالی‌که هیچ‌گونه تحرکی از سوی این وزارتخانه برای تبیین استراتژی تجاری و صنعتی دیده نشده است.

فریال مستوفی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران گفت: مساله اصلی آن است که فضای کسب‌وکار باید اصلاح شود. مساله دیگر، بی‌برنامگی است. هیچ‌گاه این‌گونه نبوده است که برنامه‌ای تدوین شود و اجرای همین برنامه مورد پیگیری قرار گیرد. در هر دوره یک استراتژی صنعتی نوشته شده و دولت بعدی آن را کنار گذاشته است. اگر دولت تصمیم بگیرد، فضای کسب‌وکار را که فساد و رانت در آن غوغا ‌می‌کند، بهبود ببخشد، دیگر نیازی به حمایت‌های اعانه‌ای از تولید نخواهد بود. مستوفی در بخش دیگری از سخنانش با طرح این پرسش که چرا ارز در افزایش نرخ آن تک‌نرخی شد، افزود: اقتصاد باید در اولویت قرار گیرد و تا زمانی که با دنیا تعامل نداشته باشیم، مشکلات موجود وجود خواهد داشت. منصور معظمی، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران هم با بیان اینکه اداره یک بنگاه یا یک کشور بدون حرکت سیستمی ممکن نیست، تصریح کرد: تا زمانی که کشور را به‌صورت سیستمی اداره نکنیم، هزینه‌هایی به کشور تحمیل خواهد شد. امیدواریم سال ۹۷ سال حاکمیت روابط دوستانه و توسعه روابط بین‌المللی باشد. او گفت: رفع بخش عمده‌ای از مسائل کنونی در گرو آن است که تکلیفمان با صحنه بین‌الملل روشن شود.

احمد صادقیان دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز درخصوص حمایت از کالای ایرانی گفت: یکی از مشکلات عمده بخش تولید کشور، رانت‌های موجود در اقتصاد است. این درحالی است که تولیدکنندگان ایرانی در خارج از کشور نیز با مقوله دامپینگ کالاها از سوی کشورهای رقیب مواجه هستند. صادقیان در ادامه گفت: دولت ترکیه با حمایت از کالاهای ساخت این کشور و صادرات آن به بازارهای منطقه و حتی آفریقا، عملا بازار را از صادرکنندگان ایرانی گرفته است. این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در بخش دیگری از سخنانش افزود: یکی دیگر از گرفتاری‌های تولیدکنندگان داخلی، الزام دولت به قیمت‌گذاری محصولات و کالاها است درحالی‌که در هیچ جای دنیا این‌گونه نیست. صادقیان افزود: درحال حاضر صنایع غذایی کشور توان رقابت با تولیدات خارجی و حضور مستمر در بازارهای آمریکا و اروپا را دارد اما سیاست‌های دولت از جمله در قیمت‌گذاری، باعث شده که محصولات وارداتی در بازار داخل قدرت بیشتری داشته باشد.

محسن خلیلی‌عراقی عضو هیات نمایندگان اتاق تهران هم با اشاره به نتایج تحقیقی که حدود دو دهه پیش از سوی اتاق ایران صورت گرفته، گفت: بررسی‌ها نشان ‌می‌دهد هرگاه بهره‌وری بنگاه‌ها ۱۰ درصد افزایش یابد، تولید ناخالص داخلی ۲ درصد رشد ‌می‌کند. او با بیان اینکه ایجاد موانع غیرتعرفه‌ای در برابر واردات، خلاف اصول سازمان جهانی تجارت است و نباید راه‌حل‌های بی‌ثمر را تکرار کرد، ادامه داد: مهم‌ترین ویژگی‌هایی که به صادراتی شدن کالاها کمک ‌می‌کند، کیفیت و قیمت رقابتی است. خلیلی‌عراقی از ضرورت ارتقای جایگاه سازمان ملی بهره‌وری و تعالی سازمانی سخن گفت و عنوان کرد: علت عدم توفیق صنعت در ایران، بی‌سوادی است. محمدرضا شجاع‌الدینی، نماینده دولت در بخش‌خصوصی نیز گفت: «‌حمایت از کالای ایرانی به این معناست که مردم کالای ایرانی را حتی با وجود کیفیت پایین یا قیمت بالا به نمونه مشابه خارجی ترجیح دهند. مردم کشورهایی نظیر ژاپن و کره نیز کالای داخلی خود را برای حمایت از آن گران‌تر خریداری کردند. به‌نظر ‌می‌رسد ما باید روی این موضوع متمرکز شویم.»

سیدمحمدحسین شریعتمدار دیگر نماینده دولت در هیات نمایندگان اتاق تهران نیز در سخنانی به موضوع حمایت از کالای ایرانی اشاره کرد و گفت: برای حمایت و مصرف بیشتر کالای ایرانی، نیاز به ایجاد یک روحیه حماسی در داخل کشور داریم. پس از طرح این نظرات از سوی اعضای هیات نمایندگان، خوانساری در جمع‌بندی این موارد گفت: اینکه برای گرایش مردم به تولیدات داخلی مرزها بسته شود و تعرفه‌ها افزایش پیدا کند، اتفاقی است که اوایل انقلاب نیز رخ داد و نتیجه‌بخش نبود و این یعنی بازگشت به ۳۵ سال قبل. مساله این است که اگر با تعرفه ۲۰۰درصدی از واردات جلوگیری شود تا تولید داخلی مورد حمایت قرار گیرد، سال بعد، اقتصاد چه شرایطی خواهد داشت؟ او افزود: حدود ۴۰ سال، همین سیاست در مورد خودرو اعمال شد و واردات خودرو تا سال ۱۳۸۲ ممنوع بود. نتیجه اینکه ۴۰ سال است زامیاد، با یک مدل و با یک رنگ تولید ‌می‌شود. یعنی حتی رنگ این خودرو نیز در طول این سال‌ها تغییر نکرده است. در مقابل اما تا سال ۱۳۶۷ ایران واردکننده پنیر بود اما اکنون به یک کشور صادرکننده در بخش لبنیاتتبدیل شده و صنعت ماکارونی نیز به چنین جایگاهی دست یافته است. باید تلاش کنیم سایر کالاها نیز در چنین جایگاهی قرار گیرند. رئیس اتاق تهران از وجود عدم قطعیت‌ها برای فعالان اقتصادی گلایه کرد و گفت: نمی‌توانیم خود را از روند پیشرفت تکنولوژی در جهان جدا کنیم و نمی‌توانیم تحقیق و توسعه در دنیا را نادیده بگیریم. تا کی ‌می‌خواهیم در همه مسائل خود به پژوهش یا تولید بپردازیم؟ در عین حال باید به این نکته توجه داشت که تصاحب بخشی‌‌ از بازار توسط رقبا ‌می‌تواند به تقویت رقابت‌پذیری صنایع ایران کمک کند. حال آنکه تقویت تولید بدون تقویت روابط بانکی میسر نمی‌شود.

او گفت: ما موضوع حمایت از کالای ایرانی را در جلسه امروز به بحث گذاشتیم که در مسیر حمایت از تولید داخلی به بیراهه نرویم. باید تلاش کنیم موانع موجود را در فضای کسب‌وکار از میان برداریم. با شعار امسال کارشناسی برخورد کنیم که به نتایج خوبی دست پیدا کنیم.

لینک مصاحبه