ایران از نظر داشتن مواد معدنی به عنوان یکی از معدود کشورهای جهان بوده که تنوع آن در داشتن مواد معدنی بسیار بالا است. از نظر تعدد معادن و مواد معدنی ایران یکی از بزرگترین کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به شمار می رود. بسیاری عقیده دارند که حوزه ی معدن در ایران با توجه به این قابلیت ها و شرایط خاص می تواند با نفت و صادرات مواد پتروشیمی از نظر درآمدزایی برای کشور مقایسه شود.
با این همه مانند سایر بخش های اقتصادی در کشور این بخش مهم از اقتصاد هم با مشکلات بسیاری در حوزه تجارت خارجی روبرو شده است. تحریم ها باعث شده که بخش بسیاری از اقتصاد کشور و به تبع آن بخش معدن از بازارهای جهانی محروم شود. از طرف دیگر عدم دسترسی راحت به بازارهای جهانی و سرمایه گذاران باعث عقب افتادگی حوزه ی معدن از تحولات مرتبط با این بخش از اقتصاد شده و بسیاری از معادن و فعالان آن از نبود یا دسترسی دشوار به فناوری های جدید شکایت دارند.
با فریال مستوفی عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و فعال حوزه معدن گفت و گویی در این زمینه داشتیم و از او درباره شرایط تجارت خارجی در حوزه معادن و محصولات معدنی پرسیدیم که در ادامه می آید :
در حال حاضر وضعیت تجارت در کشور را با توجه به حوزه ی فعالیت خود که بخش معدن است ، چطور ارزیابی میکنید ؟
متاسفانه و در سالهای اخیر با وضعیت اقتصادی خوبی مواجه نیستیم و به عبارت دیگر در حال تجربه شرایط یک اقتصاد بیمار هستیم. با توجه به اتفاقاتی که تاکنون رخ داده متاسفانه آینده ی خوبی را برای اقتصاد کشور ، اگر به همین شکل وضعیت ادامه پیدا کند نمیبینم.
در کشور با نرخ رشد تورم روبرو هستیم و تورم در کشور ما بالا است. نقدینگی در کشور زیاد و رشد اقتصادی کشور پایین است. همه اینها باعث خواهد شد که در نهایت مردم در تامین معیشت خود دچار مشکل شوند. در نهایت باید بگویم که با توجه به شرایط فعلی کشور برنامه منسجم و خوبی هم برای اداره ی کشور نمیبینم و به قولی در اقتصاد کشور دچار روزمره گی شده ایم.
در نهایت اگر بخواهم شرایط را در یک جمله خلاصه کنم این است که باید گفت همه ی کارها معطوف به دادن شعارهای بدون پشتوانه شده و با اینکار مشکلی از اقتصاد کشور برطرف نمی شود.
در حوزه معدن و در بخش تجارت خارجی یکی از مسائلی که در طول دهه گذشته مرتبا در مورد آن صحبت شده ، موضوع خام فروشی است. به نظر شما جلوگیری از خام فروشی تا چه حد محقق شده است؟
ابتدای امر باید به این نکته توجه داشت که تجارت خارجی ما به دلیل تحریمهایی که علیه کشور اعمال شده ، ضعیف است و دیگر نمی توان اسم آن را تجارت خارجی گذاشت، ایران صاحب معادن و مواد معدنی بسیار زیادی است و از نظر تعدد و تنوع در حوزه معدن در منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا ) در رتبه ی اول هستیم. بنابراین مشکلاتی که وجود دارد اصلا ارتباطی به موضوع خام فروشی و مسائل مانند اینها ندارد. در واقع باید گفت که اگر موضوع خام فروشی را کنار بگذاریم ، موضوع و مشکل اصلی وجود قوانین و مقررات متغیر است. با این وضعیت شما قادر به برنامه ریزی برای انجام هیچ کاری نیستید.
شما اگر بخواهید صادرات انجام دهید ابتدا نیاز به بازاریابی دارید. اگر در مرحله بازاریابی شما بتوانید مشتری پیدا کنید ولی به دلیل همین قوانین متغیر، نتوانید محصول خود را به موقع تولید و به دست مشتریان برسانید به راحتی بازار خود را از دست می دهید. متاسفانه این مشکل در کشور ما وجود دارد و فقدان برنامه در این زمینه به چشم می خورد.
باید گفت که برنامه ای باید وجود داشته باشد و حتی اگر این برنامه، خوب و جامع نباشد، داشتن آن بهتر از نداشتن آن است. در واقع شما باید اصل کار و فعالیت خود را بر اساس یک چهارچوب گذاشته و بر اساس آن حرکت کنید. بدون چهارچوب و اصول، فعالیت اقتصادی بدون تاثیر و نتیجه است.
در مورد بخش معدن باید گفت که به طور کلی سرمایه گذاری در معدن روند طولانی مدتی دارد و با توجه به وضعیت کنونی اقتصاد کشور، کسی حاضر به سرمایه گذاری در حوزه معدن و معادن کشور نمی شود. بدون سرمایه گذاری، شما به عنوان یک فعال اقتصادی نمی توانید به فناوری های جدید و مدرن دسترسی داشته باشید.
اگر دوران جنگ تحمیلی را مستثنی بدانیم، در طول سال های گذشته سیاست های کشور در مورد مسائل تجارت خارجی مرتبا عوض شده و گاهی به سوی غرب رفته و گاهی به شرق رو کرده است. این کار چه تاثیری روی تجارت خارجی ما داشته است؟
مشکل اساسی ما این است که در دوره های مختلف زمانی شرکای تجاری خود را میخواهیم عوض کنیم. چین رقیب سیاسی آمریکا در دنیا به حساب می آید. در کشور مشکلی که داریم این است که سیاست، اقتصاد و همه مسائل دیگر را با هم مرتبط کرده ایم. اقتصاد را باید از سیاست جدا کنیم. به طور کلی باید گفت که در ۳۰ سال گذشته ما رابطه درستی با جوامع بین الملل نداشته ایم و به نوعی در روابط خود صفر یا صدی بوده ایم و گاهی صحبت از روابط با شرق کرده ایم و گاهی صحبت از گشترش روابط با غرب.
من اصلا اعتقادی به این موضوع (انتخاب بین شرق و غرب برای داشتن روابط اقتصادی ) ندارم. هر دو باید در روابط اقتصادی با ما باشند. باید با همه دنیا ارتباط داشته باشیم و با همه دنیا تجارت کنیم. نیازی به انتخاب کردن نداریم زیرا مسئله مهم سودی است که کشور ما از روابط اقتصادی و تجارت خارجی باید ببرد.
من خاطرم هست که زمانی که برجام امضا شد برخی از خبرنگاران از من سوال می کردند که آیا ما قرار است که روابط خود را با چین و روسیه کم کنیم و رو به غرب کنیم؟ من در پاسخ می گفتم که خیر ! نیازی به کم کردن روابط با این دو کشور نیست زیرا ما گسترش روابط اقتصادی با غرب را به این دو اضافه می کنیم.
در حال حاضر در حوزه تجارت خارجی و با توجه به انتشار اخباری از بودجه امسال کشور، برنامه دولت را چگونه ارزیابی می کنید؟
با شرایط فعلی وضعیت روز به روز از شرایط مطلوب فاصله میگیرد. یادم هست که سال گذشته، فروردین ماه مصاحبه ای داشتم و گفتم که قیمت دلار تا ژانویه (اوایل دی ماه) به۴۰ هزار تومان می رسد. در آن زمان ایران نبودم. دوستانم در آن زمان از این صحبت من تعجب کردند اما قبل دسامبر (اواخر آبان ماه) دلار بیش از۴۰ هزار تومان شد! متاسفانه همه چیز در کشور با دلار سنجیده می شود و البته ناگفته نماند که ارزش پول ما پایین آمده و ارزش و قیمت دلار بالا نرفته است. به هر حال و به عنوان سخن آخر امید و آرزو دارم مردم و معیشت آنها بهتر شود و دولتمردان ما با سیاست های بهتری اقتصاد کشور را مدیریت کنند.